BHAGAVAD GĪTĀ II
Capítulo II
BHAGAVAD GĪTĀ
II

Sañjaya uvāca:
ta
ṁ
tathā k
ṛ
payāvi
ṣṭ
am a
ṥ
rupūr
ṇ
ākulek
ṣ
a
ṇ
am
vi
ṣ
idantam ida
ṁ
vākyam uvāca madhusūdana
ḥ
Sajñaya dijo:
1. Madhusūdana
[37]
se dirigió al que abrumado por la compasión, el dolor y el desaliento, permanecía con los ojos inundados de lágrimas.

Ṥ
ribhagavān uvāca:
kutas tvā ka
ṥ
malam ida
ṁ
vi
ṣ
ame samupasthitam
anāryaju
ṣṭ
am asvargyam akīrtikaram arjuna
El Señor bienaventurado dijo
[38]
:
2. ¿A qué viene, ¡oh Arjuna!, este cobarde abatimiento, esta debilidad indigna de un ario, que en una hora tan crucial como ésta te aleja del cielo?

klaibya
ṁ
mā sma gama
ḥ
pārtha naitat tvayy upapadyate
k
ṣ
udra
ṁ
h
ṛ
dayadaurbalya
ṁ
tyaktvotti
ṣṭ
ha parantapa
3. No te dejes llevar, ¡oh Pārtha!, por un sentimiento de impotencia que no es digno de ti. Sacude tu mezquina cobardía y levántate, ¡oh vencedor de tus enemigos
[39]
!

Arjuna uvāca:
katha
ṁ
bhī
ṣ
mam aha
ṁ
sa
ṅ
khye dro
ṇ
a
ṁ
ca madhusūdana
i
ṣ
ubhi
ḥ
pratiyotsyāmi pūjārhāv arisūdana
Arjuna dijo:
4. ¿Cómo podría yo, ¡oh tú, el destructor de enemigos!, atacar con mis flechas a Bhīsma y a Drona, tan dignos de veneración?

gurūn ahatvā hi mahānubhavān
sreyo bhoktu
ṁ
bhaiksyam apiha loke
hatvārthakāmā
ṁ
s tu gurūn ihaiva
bhuñjīya bhogān rudhirapradigdhān
5. Mejor sería para mí comer en este mundo el alimento de un mendigo que matar a tan nobles maestros. Si los matara para obtener riquezas y satisfacer deseos, quedaría mi comida manchada de sangre.

na caitad vidma
ḥ
kataran no garīyo
yad vā jayema yadi vā no jayeyu
ḥ
yān eva hatvā na jijīvi
ṣ
āma
ḥ
te’vasthitā
ḥ
pramukhe dhārtarā
ṣṭ
rā
ḥ
6. No sé lo que es preferible, si vencer o ser vencidos por ellos, porque no valdría la pena vivir después de haber matado a los hijos de Dhritarāshtra que están ahí formados frente a nosotros.

kārpa
ṇ
yado
ṣ
opahatasvabhāva
ḥ
prcchāmi tvā
ṁ
dharmasa
ṁ
mūdhacetā
ḥ
yac chreya
ḥ
syān niscita
ṁ
brūhi tan me
ṥ
i
ṣ
yas te’ha
ṁ
ṥ
ādhi mā
ṁ
tvā
ṁ
prapannam
7. Mi corazón está abatido porque no comprende; estoy confuso porque no conozco mi dharma. Te pido que me digas lo que decididamente es mejor. Soy tu discípulo y te suplico que me instruyas.

na hi prapa
ṥ
yāmi mamāpanudyād
yac chokam uccho
ṣ
a
ṇ
am indriyā
ṇ
ām
avāpya bhūmāv asapatnam
ṛ
ddha
ṁ
rājya
ṁ
surā
ṇ
ām api cādhipatyam
8. Aunque alcanzara un reino próspero en la tierra y la soberanía sobre los dioses en el cielo, no acierto a ver qué es lo que podría disipar esta pena que abrasa mis sentidos.

Sajñaya uvāca:
evam uktvā h
ṛṣ
īke
ṥ
a
ṁ
gudāke
ṥ
a
ḥ
parantapa
ḥ
na yotsya iti govindam uktvā tū
ṣṇ
ī
ṁ
babhūva ha
Sajñaya dijo:
9. Y después de haberse expresado así ante Hrishīkesa, Gudākesa, el terror de los enemigos, se dirigió a Govinda y añadió: No lucharé. Y guardó silencio.

tam uvāca h
ṛṣ
īke
ṥ
a
ḥ
prahasann iva bhārata
senayor ubhayor madhye vi
ṣ
īdantam ida
ṁ
vaca
ḥ
10. Y a quien, ¡oh Bhārata
[40]
!, permanecía abatido entre los dos ejércitos, Hrishīkesa, esbozando una sonrisa, habló así:

Ṥ
rībhagavān uvāca:
a
ṥ
ocyān anva
ṥ
ocas tva
ṁ
prajñāvādā
ṁ
ṥ
ca bhā
ṣ
ase
gatāsūn agatāsū
ṁṥ
ca nānu
ṥ
ocanti pa
ṇḍ
itā
ḥ
El Señor bienaventurado dijo
[41]
:
11. Te afliges por quienes no hay que sufrir y pronuncias palabras de sabiduría
[42]
, pero los sabios no se afligen por los que viven ni por los que están muertos.

na tv evāha
ṁ
jātu nāsa
ṁ
na tva
ṁ
neme janādhipā
ḥ
na caiva na bhavi
ṣ
yāma
ḥ
sarve vayam ata
ḥ
param
12. Tanto tú como Yo y todos estos gobernantes
[43]
, hemos existido siempre en el pasado y no dejaremos de existir en el futuro.

dehino’smin yathā dehe kaumāra
ṁ
yauvana
ṁ
jarā
tathā dehāntaraprāptir dhīras tatra na muhyati
13. Lo mismo que Aquello
[44]
que mora en el cuerpo pasa por la infancia, la juventud y la vejez del cuerpo en que mora, así también pasa a otro cuerpo cuando aquel en el que mora termina. Los sabios no se turban por esto.

mātrāspar
ṥ
as tu kaunteya
ṥ
īto
ṣṇ
asukhaduhkhadā
ḥ
āgamāpāyino’nityās tā
ṁ
s titik
ṣ
asva bhārata
14. El contacto de los sentidos con sus objetos crea, ¡oh hijo de Kunti! sensaciones de calor y de frío, de placer y de dolor, que vienen y se van porque son transitorias. Sopórtalas con paciencia, ¡oh Bhārata
[45]
!

ya
ṁ
hi na vyathayanty ete puru
ṣ
a
ṁ
puru
ṣ
ar
ṣ
abha
samadu
ḥ
khasukha
ṁ
dhira
ṁ
so’m
ṛ
tatvāya kalpate
15. Quien no se atormenta por estas cosas, quien es firme y permanece inmutable ante el dolor y el placer, sólo él, ¡oh tú el mejor de los hombres
[46]
!, está preparado para la vida eterna.

nāsato vidyate bhāvo nābhāvo vidyate sata
ḥ
ubhayor api d
ṛṣṭ
o’ntas tv anayos tattvadar
ṥ
ibhi
ḥ
16. Lo que no es carece de existencia real y lo que es no cesa jamás de existir. Esta doble verdad ha sido percibida siempre por los sabios
[47]
.

avinā
ṥ
i tu tad viddhi yena sarvam ida
ṁ
tatam
vinā
ṥ
am avyayasyásya na ka
ṥ
cit kartum arhati
17. Has de saber que Aquello que todo lo penetra es, en verdad, indestructible, porque nadie puede destruir lo que es imperecedero.

antavanta ime dehā nityasyoktā
ḥ
ṥ
arīri
ṇ
a
ḥ
anā
ṥ
ino’prameyasya tasmād yudhyasva bhārata
18. Sólo de esos cuerpos en los que mora Aquello que es eterno, indestructible, inmensurable, puede decirse que tienen fin. Así, pues, combate, ¡oh Bhārata!

ya ena
ṁ
vetti hantāra
ṁ
ya
ṥ
caina
ṁ
manyate hatam
ubhau tau na vijānīto nāya
ṁ
hanti na hanyate
19. Yerra quien cree que Aquello puede matar y yerra quien cree que Aquello puede ser matado, pues ambos ignoran que Aquello no mata ni puede ser matado.

na jāyate mriyate vā kadācin nāya
ṁ
bhūtvā bhavitā vā na bhūya
ḥ
ajo nitya
ḥ
ṥ
ā
ṥ
vato’ya
ṁ
purāno
na hanyate hanyamāne
ṥ
arīre
20. Aquello no ha nacido nunca y no muere nunca, pues lo que nunca ha venido a la existencia no puede dejar de existir. No nacido, eterno, perpetuo, siempre existente, Aquello no muere cuando muere el cuerpo.

vedāvinā
ṥ
ina
ṁ
nitya
ṁ
ya enam ajam avyayam
katha
ṁ
sa puru
ṣ
a
ḥ
pārtha ka
ṁ
ghātayati hanti kam
21. Quien sabe que Aquello es indestructible, eterno, inmutable, no nacido, ¿cómo puede creer que mata, ¡oh Pārtha!, o que puede ser matado?

vāsā
ṁ
si jīr
ṇ
āni yathā vihāya navāni grh
ṇ
āti naro’parā
ṇ
i
tathā
ṥ
arīrā
ṇ
i vihāya jīr
ṇ
āny anyāni sa
ṁ
yāti navāni dehī
22. Lo mismo que un hombre abandona su vestido viejo para ponerse otro nuevo, así también Aquello que encarna desecha sucesivamente sus cuerpos gastados para tomar otros nuevos.

naina
ṁ
chindanti
ṥ
astrā
ṇ
i naina
ṁ
dahati pāvaka
ḥ
na caina
ṁ
kledayanty āpo na
ṥ
o
ṣ
ayati māruta
ḥ
23. Ni las armas le hieren, ni el fuego le quema, ni el agua le moja, ni el viento le seca.

acchedyo’yam adāhyo’yam akledyo’
ṥ
o
ṣ
ya eva ca
nitya
ḥ
sarvagata
ḥ
sthā
ṇ
uracalo’ya
ṁ
sanātana
ḥ
24. Aquello no es vulnerable, ni combustible, ni se puede mojar o secar; Aquello es eterno, omnipenetrante, inalterable, inamovible y siempre existente.

avyakto’yam acintyo’yam avikāryo’yam ucyate
tasmād eva
ṁ
viditvaina
ṁ
nānu
ṥ
ocitum arhasi
25. Se dice de Aquello que es inmanifestado, inconcebible e inmutable, y sí sabes bien esto no debes afligirte.

atha caina
ṁ
nityajāta
ṁ
nitya
ṁ
vā manyase m
ṛ
tam
tathāpi tva
ṁ
mahābāho naiva
ṁ
ṥ
ocitum arhasi
26. Pero aún cuando creas que Aquello está perpetuamente supeditado al nacimiento y a la muerte, aún entonces, ¡oh potentemente armado
[48]
!, no debes afligirte.

jātasya hi dhruvo m
ṛ
tyur dhruva
ṁ
janma m
ṛ
tasya ca
tasmād aparihārye’rthe na tva
ṁ
ṥ
ocitum arhasi
27. La muerte es inexorable para todo lo que es nacido, así como haber nacido es necesario para todo lo que muere. No debes afligirte ante lo inevitable.

avyaktādīni bhūtāni vyaktamadhyāni bhārata
avyaktanidhanāny eva tatra kā paridevanā
28. Las criaturas son inmanifestadas en su origen; se manifiestan durante su estado intermedio y ¡oh Bhārata!, vuelven a ser inmanifestadas cuando entran en disolución. Por tanto no ha lugar a que te lamentes
[49]
.

ā
ṥ
caryavat pa
ṥ
yati ka
ṥ
cid enam
ā
ṥ
caryavad vadati tathaiva cānyah
ā
ṥ
caryavac cainam anya
ḥ
ṥṛṇ
oti
ṥ
rutvāpy ena
ṁ
veda na caiva ka
ṥ
cit
29. (En cuanto a Aquello), uno se maravilla cuando lo ve; otro se maravilla cuando se lo menciona y otro, en fin, se maravilla cuando lo oye. Sin embargo, nadie en verdad lo conoce
[50]
.

dehī nityam avadhyo’ya
ṁ
dehe sarvasya bhārata
tasmāt sarvā
ṇ
i bhūtāni na tva
ṁ
ṥ
ocitum arhasi
30. Aquello que mora en todos los cuerpos es siempre invulnerable, ¡oh Bhārata!, y no debes afligirte por criatura alguna.

svadharmam api cāvek
ṣ
ya na vikampitum arhasi
dharmyād dhi yuddhāc chreyo’nyat k
ṣ
atriyasya na vidyate
31. No debes temer ante el cumplimiento de tu propio dharma, pues nada hay mejor para un kshatriya
[51]
que la guerra conforme con el dharma.

yad
ṛ
cchayā copapanna
ṁ
svargadvāram apāv
ṛ
tam
sukhina
ḥ
k
ṣ
atriyā
ḥ
pārtha labhante yuddham īd
ṛṥ
am
32. Dichosos son los kshatriyas, ¡oh Pārtha!, a quienes este combate les llega, pues es como una puerta abierta hacia el cielo.

atha cet tva
ṁ
ima
ṁ
dharmya
ṁ
samgrāma
ṁ
na kari
ṣ
yasi
tata
ḥ
svadharma
ṁ
kīrti
ṁ
ca hitvā pāpam avāpsyasi
33. Pero si no libras este combate que tu dharma te pide, faltarás no sólo a tu dharma, sino también a tu honor e incurrirás en falta.

akīrtim cāpi bhūtāni kathayi
ṣ
yanti te’vyayām
sambhāvitasya cākīrtir mara
ṇ
ād atiricyate
34. La gente proclamará tu deshonor, y para un hombre que se estima el deshonor es peor que la muerte
[52]
.

bhayād ra
ṇ
ād uparata
ṁ
ma
ṁ
syante tva
ṁ
mahārathāh
ye
ṣ
ā
ṁ
ca tva
ṁ
bahumato bhūtvā yāsyasi lāghavam
35. Los grandes guerreros en sus carros pensarán que has rehuido el combate por miedo y los que te estiman te harán objeto de su desprecio.

avācyavādā
ṁṥ
ca bahūn vadi
ṣ
yanti tavāhitā
ḥ
nindantas tava sāmarthya
ṁ
tato du
ḥ
khatara
ṁ
nu kim
36. Tus enemigos harán escarnio de tu valor y tendrán palabras injuriosas para ti. ¿Puede haber algo más triste?

hato vā prāpsyasi svarga
ṁ
jitvā vā bhok
ṣ
yase mahīm
tasmād utti
ṣṭ
ha kaunteya yuddhāya k
ṛ
tani
ṥ
caya
ḥ
.
37. Así pues, levántate, ¡Oh hijo de Kunti!, y disponte a combatir. Si mueres obtendrás el cielo y si resultas victorioso gozarás de la tierra.

sukhadu
ḥ
khe same k
ṛ
tvā lābhālābhau jayājayau
tato yuddhāya yujyasva naiva
ṁ
pāpam avāpsyasi
38. Considera por igual el placer y el dolor, la ganancia y la pérdida, la victoria y la derrota y disponte para el combate, porque así no incurrirás en falta.

e
ṣ
ā te’bhihitā sā
ṅ
khye buddhir yoge tv imā
ṁ
ṥṛṇ
u
buddhyā yukto yayā pārtha karmabandha
ṁ
prahāsyasi
39. Hasta aquí te he expuesto la doctrina del sānkhya
[53]
. Escucha ahora lo que voy a decirte respecto a su práctica o buddhi-yoga
[54]
. Si te consagras a ella, ¡oh Pārtha! podrás liberarte de las ligaduras del karma.

nehābhikramanā
ṥ
o’sti pratyavāyo na vidyate
svalpam apy asya dharmasya trāyate mahato bhayāt
40. Cuando se practica esta vía no se pierde ningún esfuerzo, ni hay resultado adverso; pero un poco de práctica según este dharma, protege del temor
[55]
.

vyavasāyātmikā budhir ekeha kurunandana
bahu
ṥ
ākhā hy anantā
ṥ
ca buddhayo’vyavasāyinām
41. Cuando buddhi es firme se concentra en ESO
[56]
, ¡oh alegría de los Kuru!, pero muy dispersos e interminables son los pensamientos cuando no hay concentración.

yām imā
ṁ
pu
ṣ
pitā
ṁ
vāca
ṁ
pravadanty avipa
ṥ
cita
ḥ
vedavādaratā
ḥ
pārtha nānyad astīti vādina
ḥ
42. Los ignorantes se complacen en la interpretación literal de los Vedas; recitan sus palabras floridas, ¡oh Pārtha!, y afirman que eso es todo lo que hay.

kāmātmāna
ḥ
svargaparā janmakarmaphalapradām
kriyāvi
ṥ
e
ṥ
abahulā
ṁ
bhogai
ṥ
varyagati
ṁ
prati
43. Llenos de deseos y de anhelo del cielo como finalidad suprema, son llevados por su karma a nuevos nacimientos, al tiempo que se entregan a específicos y abundantes ritos para saciar el deseo de goce y alcanzar el poder.

bhogai
ṥ
varyaprasaktānā
ṁ
tayāpah
ṛ
tacetasām
vyavasāyātmikā buddhi
ḥ
samādhau na vidhīyate
44. Los que están fuertemente apegados al placer y al poder tienen la conciencia descarriada y no logran la estabilidad de buddhi necesaria para alcanzar el samādhi
[57]
.

traigu
ṇ
yavi
ṣ
ayā vedā nistraigu
ṇ
yo bhavārjuna
nirdvandvo nityasattvastho niryogak
ṣ
ema ātmavān
45. Los Vedas estudian los tres gunas; trasciéndelos, ¡oh Arjuna!, y líbrate de los pares de opuestos
[58]
. Mantente siempre equilibrado y desprendido del afán de adquirir y acumular. Así podrás establecerte en el ātman.

yāvān artha udapāne sarvata
ḥ
sa
ṁ
plutodake
tāvān sarve
ṣ
u vede
ṣ
u brāhma
ṇ
asya vijānata
ḥ
46. Tan poca utilidad como una charca en un campo totalmente inundado tienen los Vedas para el sabio brahmán que es un conocedor de la verdad.

karma
ṇ
y evādhikāras te mā phalesu kadācana
mā karmaphalahetur bhūr mā te sañgo’stvakarma
ṇ
i
47. Tu deber está en la acción y nunca en sus frutos. No dejes que el fruto de la acción sea tu móvil, ni te apegues a la inacción.

yogastha
ḥ
kuru karmā
ṇ
i sa
ṅ
ga
ṁ
tyaktvā dhanañjaya
siddhyasiddhyo
ḥ
samo bhūtvā samatva
ṁ
yoga ucyate
48. Cumple la acción, ¡oh conquistador de riqueza!, sin dejar de estar establecido en el yoga. Renuncia a los apegos y mantente en equilibrio, tanto en el triunfo como en el fracaso. EÍ equilibrio es en sí mismo el yoga.

dūre
ṇ
a hy avara
ṁ
karma buddhiyogād dhanañjaya
buddhau sara
ṇ
am anviccha k
ṛ
pa
ṇ
ā
ḥ
phalahetava
ḥ
49. La acción interesada es inferior, ¡oh conquistador de riqueza
[59]
!, al buddhi-yoga. Refúgiate en el equilibrio de buddhi. Pobres de aquellos que buscan el fruto de sus acciones.

buddhiyukto jahātīha ubhe suk
ṛ
tadu
ṣ
krte
tasmād yogāya yujyasva yoga
ḥ
karmasu kau
ṥ
alam
50. El que se establece en el conocimiento discriminativo, se libra en esta vida del bien y del mal. Conságrate al yoga, porque la pureza en la acción es yoga
[60]
.

karmaja
ṁ
buddhiyuktā hi phala
ṁ
tyaktvā manī
ṣ
i
ṇ
a
ḥ
janmabandhavinirmuktā
ḥ
pada
ṁ
gacchanty anāmayam
51. El que se ha establecido en buddhi-yukta y renuncia al fruto de sus acciones, se libra de la cadena de los renacimientos y alcanza en verdad el estado de bienaventuranza
[61]
.

yadā te mohakalila
ṁ
buddhir vyatitari
ṣ
yati
tadā gantāsi nirveda
ṁ
ṥ
rotavyasya
ṥ
rutasya ca
52. Cuando tu buddhi disipe las tinieblas del error serás indiferente a todo lo que ha sido dicho o se pueda decir
[62]
.

ṥ
rutivipratipannā te yadā sthāsyati ni
ṥ
calā
samādhāv acalā buddhis tadā yogam avāpsyasi
53. Cuando tu buddhi, independizada ya de los textos sagrados
[63]
, permanezca imperturbable y firme en la contemplación del ātman
[64]
, habrás realizado el yoga.

Arjuna uvāca:
sthitaprajñasya kā bhā
ṣ
ā samādhisthasya ke
ṥ
ava
sthitadhī
ḥ
ki
ṁ
prabhā
ṣ
eta kim āsītā vrajeta kim
Arjuna dijo:
54. ¿Cuales son los signos, ¡oh Kesava!, del que firme en el conocimiento se ha establecido en samādhi? ¿Cómo habla este hombre afirmado en la sabiduría? ¿Cómo se sienta? ¿Cómo camina
[6]
?

Ṥ
rībhagavān uvāca:
prajahāti yadā kāmān sarvān pārtha manogatān
ātmany evātmanā tu
ṣṭ
a
ḥ
sthitaprajñas tadocyate
El Señor bienaventurado dijo:
5.. Aquel que aparta todos los deseos escondidos en su manas, ¡oh Pārtha!, contento de permanecer en el ātman sólo por el ātman, se dice de él que es un muni afirmado en la sabiduría
[66]
.

du
ḥ
khe
ṣ
v anudvignamanā
ḥ
sukhe
ṣ
u vigatasp
ṛ
ha
ḥ
vītarāgabhayakrodha
ḥ
sthitadhīr munir ucyate
56. Aquel cuyo manas no se altera ante el dolor, que no busca los placeres y que está libre del apego, del miedo y de la ira, se dice de él que es un muni afirmado en la sabiduría
[67]
.

ya
ḥ
sarvatrānabhisnehas tat tat prāpya
ṥ
ubhā
ṥ
ubham
nābhinandati na dve
ṣṭ
i tasya prajñā prati
ṣṭ
hitā
57. Aquel que, desapegado de todo, no se deleita en el goce de lo bueno, ni se aflige por lo malo, está afirmado en la sabiduría.

yadā sa
ṁ
harate cāyam kūrmo’
ṅ
gāniva sarva
ṥ
a
ḥ
indriyā
ṇ
īndriyārthebhyas tasya prajñā prati
ṣṭ
hitā
58. Aquel que aparta sus sentidos de los objetos de sensación, tal como la tortuga contrae sus miembros, está afirmado en la sabiduría.

vi
ṣ
ayā vinivartante nirāhārasya dehina
ḥ
rasavarja
ṁ
raso’py asya para
ṁ
d
ṛṣṭ
vā nivartate
59. Los objetos de sensación no afectan al hombre afirmado en la sabiduría aunque persista en él el gusto por ellos; pero ese gusto también se disipa cuando lo Supremo es contemplado
[68]
.

yatato hy api kaunteya puru
ṣ
asya vipa
ṥ
cita
ḥ
indriyā
ṇ
i pramāthīni haranti prasabha
ṁ
manah.
60. La turbulencia de los sentidos arrastra violentamente, ¡oh hijo de Kunti!, incluso al manas del sabio que se esfuerza en alcanzar la perfección.

tāni sarvā
ṇ
i sa
ṁ
yamya yukta āsītā matpara
ḥ
va
ṥ
e hi yasyendriyā
ṇ
i tasya prajñā prati
ṣṭ
hitā
61. Aquel que ha dominado sus sentidos debe permanecer unido y consagrado a Mí
[69]
; pues aquel cuyos sentidos han sido dominados, está afirmado en la sabiduría.

dhyāyato vi
ṣ
ayān pu
ṁ
sa
ḥ
sa
ṅ
gas te
ṣ
ūpajāyate
sa
ṅ
gāt sa
ṁ
jāyate kāma
ḥ
kāmāt krodho’bhijāyate
62. Cuando el hombre piensa en los objetos de sensación desarrolla su apego a ellos. De ese apego nace el deseo y de ese deseo, la ira.

k
ṛ
odhād bhavati sa
ṁ
moha
ḥ
samohāt smrtivibhrama
ḥ
sm
ṛ
tibhra
ṁṥ
ād buddhinā
ṥ
o buddhinā
ṥ
āt pra
ṇ
a
ṥ
yati
63. De la ira nace el engaño, del engaño la confusión de la memoria, de la confusión de la memoria la no discriminación de buddhi; y cuando buddhi no discrimina ahí está la destrucción del hombre
[70]
.

rāgadve
ṣ
aviyuktais tu vi
ṣ
ayān indriyai
ṥ
caran
ātmava
ṥ
yair vidheyātmā prasādam adhigacchati
64. Pero aquel que se refrena y domina y se mueve entre los objetos con los sentidos sometidos al ātman, libre de toda atracción y repulsión, alcanza la paz.

prasāde sarvadu
ḥ
khāna
ṁ
hānir asyopajāyate
prasannacetaso hy ā
ṥ
u buddhi
ḥ
paryavati
ṣṭ
hate
65. Y en esa paz todo sufrimiento queda destruido, porque aquel cuya buddhi está serena pronto alcanza el equilibrio.

nāsti buddhir ayuktasya na cāyuktasya bhāvanā
na cābhāvayata
ḥ
ṥ
āntir a
ṥ
āntasya kuta
ḥ
sukham
66. Cuando buddhi no está serena no es posible afirmarse en el conocimiento; sin conocimiento no hay meditación; sin meditación no se alcanza la paz y para quien no posee la paz, ¿puede acaso existir felicidad
[71]
?

indriyā
ṇ
ā
ṁ
hi caratā
ṁ
yan mano’nu vidhiyate
tad asya harati prajñā
ṁ
vāyur nāvam ivāmbhasi
67. Cuando manas obedece a los inquietos sentidos, estos se llevan consigo el discernimiento, tal como un temporal arrastra un barco sobre las aguas.

tasmād yasya mahābāho nigrhītāni sarva
ṥ
a
ḥ
indriyā
ṇ
īndriyārthebhyas tasya prajñā prati
ṣṭ
hitā
68. Por eso, ¡oh potentemente armado
[72]
!, aquel que aparta por completo sus sentidos de los objetos de sensación, está firme en el discernimiento.

ya ni
ṥ
ā sarvabhūtānā
ṁ
tasyā
ṁ
jāgarti sa
ṁ
yamī
yasyā
ṁ
jāgrati bhūtāni sā ni
ṥ
ā pa
ṥ
yato mune
ḥ
69. Lo que es de noche para todos es vigilia para el hombre disciplinado y lo que es vigilia para todos es noche para el muni que ve.

āpūryamā
ṇ
am acalaprati
ṣṭ
ha
ṁ
samudram āpah pravi
ṥ
anti yadvat
tadvat kāmā ya
ṁ
pravi
ṥ
anti sarve
sa
ṥ
āntim āpnoti na kāmakāmi
70. Tal como el océano recibe inalterable las aguas que vierten los ríos, así aquel en quien todos los deseos fluyen sin que él sienta apego por ellos, es el que alcanza la paz.
[73]

vihāya kāman ya
ḥ
sarvān pumā
ṁṥ
carati ni
ḥ
sprha
ḥ
nirmamo niraha
ṁ
kāra
ḥ
sa
ṥ
āntim adhigacchati
71. El que camina exento de anhelos, libre de todo deseo y sin la creencia de que
yo soy el que actúa
, ése es el que alcanza la paz.

e
ṣ
ā brāhmī sthiti
ḥ
pārtha nainā
ṁ
prāpya vimuhyati
sthitvāsyám antakāle’pi brahmanirvā
ṇ
am
ṛ
chati
72. Este es, ¡oh Pārtha!, el estado de Brahman
[74]
. Aquel que lo obtiene nunca cae en el engaño, y una vez se ha establecido en tal estado, si se mantiéne así hasta el final de su vida, alcanza el Brahmanirvāna
[75]
.

OM TATSAT
Tal es el segundo Discurso, titulado:
YOGA DEL SÂNKHYA
[76]
(sāmkhya yoga)